Alfabetización

Español | Mapudungun

Adkvpakvpamongen Rapa-Nui Kara Weñañkvn Kutran?

¿Rapa-Nui tañi Adkvpamongen?

Rapanui olkei kiñe adkvpamongen kake kañple polinésicos kara, niei beichi amul kakekonpabe adkvpa rupan koneltui ka tañi kimvn tvbachi kara. Beichi Rapanui karache kutrankawi rupachi pataka tripantu kake pu europeo ka kake wallmapu, rakvmtungebui kvtu engvn. Bill amulechi trokiñ karache patake tripantu,  kalewi pukoni ka wekunple tvbachi karache.

Chumngechi kimngeabui mapun, cheu kvpan ka om bvgcha ka om kudekoneltukei nag mapu engvn, pepi kimngeabui Bill antvg mongen, ka chumngechi kvme mongen-kutran kuibike kimvn. Wedalka leiem  tvbachi otrin mu, chumngechi mongeken che koneltui ka ngnekan Bill mapu newen. Inanentun, atreg-aren ngnekan kvmelkalen beimu pepi ngnekau poukei kutran.

https://moevarua.com/medicina-ancestral-rapa-nui

Rapanuui mu mvlei kiñeke mvlenagkei feichi lob: koneltui kara doi tripai beichi kunvl kake mapu mu mvlei wapi, lobche isla mu tuulu. Beichi trokiñ chumngechi kvdau kelu kvme mongen, weñañkvn kutran kabei, itrokvnungekei fau continente mu. Welu, tvbachi mari tripantu amulei nvtuel wekun wallmapu pukoni wallmapu kimngeal pepi nial olkvdau kvme mongen lob bemngelu niele kimvn pu kuibi kara kake kiñe.

¿Chem ngamkeno adkvpamongen koneltui weñañkvn kutran?

Weñañkvn kutran mvlei beichi OMS kidutu kvpai ka amulei, Rapa Nui- trvrmu mvlei wirintvku chilka – koneltungei beichi kiduche lob engu. Kabei, kara mu mongelu kiñe dvngu ierupangelu tañi mongen kuibike pataka tripantu, mvlenagui rupan mongen. Beit a bvn rakvmtvku mongen, belewi kake mapu konpalu europeo wedakeche, ka bemngechi Wallmapu chileno eli bemal, amulechi kimelal Chile tripachi mari ailla kaiu mari kaiu tripantu.

Welu, mvgngelungei kiñeke newen, wentelelu pu che-beichi mana-koneltui pepi dvngual kvme mongen- kutran- kvmeletun. Beichi pvllvg doi kvme belebui Rapanui kimvn, koneltual mongetuam ngillañmau, kvme iafvgtun, kachu werkvn, nglon, aren tvkulal pu che kimniei kidu engvn.

Beichi kutran pepi dvngul ngeabui nagmapu mvlelu kam trabentu, kabei kiñe koneltulechi mapu mu nielu ngenemapun tañi ngen. Kake  dvngun kuñiutulel alvg kamapu mvletunmu beichi kutranlu beichi lob mu, welu ierupulu kake mongen (kam tapu) iaguelmu koneltulu, kvien akuiem pu domo, neumkelu beichi elungekelai, kakelu kai.

¿Chumngechi beipiukei Rapanui kara chumngechi konkei wedalka kvme mongen?

Beichi kvme mongen koneltui ngnekan nagmapu ka billmapun newen, beimu ta beichi weñañkvn kutran wichulelai kalvl engu, ka koneltu. Mvlelu welukau kimvn nielu tvbachi kuibi kara, nuielu alvn wedalkan kvme mongen weñañkvn kutran ka, nien kvem kellungel kuñiutun ka beichi itrobill trokiñ kvdaube, konkleai beichi kimchilkatube weñañkvn kutran lawen ngechi che billkimvn.
Kabei otrintubali akun wapi mu kimchilkatube kvme mongen otrintual weñañkvn kutran, rupakimal kam kidu rupal. Kim ngelai tvbachi kimchilkatube tañi advmkatun kellual kimvn kam  re wingka lawentun, doi kelluabui wingkakawal beichi kuibi kara.

Suscríbete para recibir nuestras novedades

Nosotros

Quiénes Somos

Eventos

Nuestras Políticas

Términos y Condiciones

Política de Privacidad

Contacto

bienestarmetropolitano@udla.cl

+56 9 1234 5678

Síguenos en redes

© 2025 – UDLA + Gobierno Regional – Derechos reservados